شرح و بیان شعر : ماه و سال لارا (فراغی)
بسم الله الرحمن الرحیم
آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۷)
(با همکاری بنیاد فرهنگی نظریۀ همگرایی تمدن ها)
تحقیق و بررسی : حافظ اراز محمد آخوند یمرلی
شرح و بیان شعر : ماه و سال لارا (فراغی)
(صفحۀ۶۰ و ۶۱ نسخۀ قاضی)
مضمون : شعر تعلیمی در مورد بی وفایی دنیا ، مرگ ، اجل .
فهرست مطالب :
۱ـ تأکید قرآن بر توجّه به منابع خبر
۲ـ جلو گیری از اخبار کاذب در جهان معاصر
۳ـ حاضر بودن نامۀ اعمال در قیامت
۴ـ شعری از سعدی رحمة الله علیه
۵ ـ مرگ ، انسان را هر هر کجا که باشد در می یابد
۶ ـ اشعار دیگر از فراغی در ناممکن بودن فرار از مرگ
“ماه و ساللارا”
ایمدی کؤنگلۆم، بو دنیانی سؤیمه‌گیل
اینانماغیل ، یاغشی ماه و ساللارا
ایمدی = همان ایندی می باشد .
کونگل = گوون ، دل ، قلب ، ایچ یورک ، ضمیر باطن .
سؤیمک = بتر کان قاوی گورمک و محبت اتمک ، عشق .
عاقل ارسنگ ، هر بیر سؤزه اۇیماغیل
سؤزه اۇیان دۆشر آلدان آللارا
أرسنگ = بولسنگ معناده .
اۇیماغیل = اقتدا اتمه ، ایزیندن گیتمه ، اینانمه .
آل = حیله و مکر.
۱ـ تأکید قرآن بر توجّه به منابع خبر
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِن جَآءَكُمۡ فَاسِقُۢ بِنَبَإٖ فَتَبَيَّنُوٓاْ أَن تُصِيبُواْ قَوۡمَۢا بِجَهَٰلَةٖ فَتُصۡبِحُواْ عَلَىٰ مَا فَعَلۡتُمۡ نَٰدِمِينَ ٦
ای مؤمنان ، اگر شخص منحرفى خبرى برایتان آورد ، تحقیق كنید تا مبادا ندانسته به گروهى [بی‌گناه] آسیب برسانید و از کردۀ خود پشیمان شوید.
*
عاقل ارسنگ ، هر بیر سؤزه اۇیماغیل
سؤزه اۇیان دۆشر آلدان آللارا
تو اگر صاحب عقلی ! هر سخنی را بدون تحقیق و بررسی باور و دنبال مکن ، چرا که چنین کسان زود باور ، به انواع و اقسام مکر و حیله ها گرفتار می شوند .
۲ـ جلو گیری از اخبار کاذب در جهان معاصر
این موضوع در شرایط کنونی که اخبار از منابع مختلف و گاه ناموثق منتشر و گاه خبری در کمتر از چند دقیقه در جهان پخش می‌شود بسیار اهمیت دارد . آن‌چنانکه شنوندگان خبر تا از صحّت و سقم خبری مطمئن نشده‌اند نباید آن خبر را پخش کنند . همچنین هر کس با ابزار پیشرفته کنونی می‌تواند به انواع مختلف یک خبر را بیان و منتشر کند ؛ به این جهت بجاست همگان تا از خبری مطمئن نشده‌اند آن را پخش نکنند . زیرا قرآن کریم خبر می‌دهد احتمال پشیمانی از انتشار خبری که به آنان اطمینان نیست وجود دارد . انسان مومن نباید زودباور و سطحی باشد ، زیرا ایمان با زودباوری سازگاری ندارد از طرفی کار فاسق ایجاد فتنه بین مسلمانان است . با تحقیق و بررسی ، می توان از رشد فتنه و کار افراد فاسق جلوگیری کرد . (سایت جمهوری اسلامی ایران)
یۏق اکن دنیانینگ عهدی وفاسی
هانی ییگیت‌لرینگ ذوقی صفاسی
قانی = هانی .
ییگیت = جوان ، یاش .
گون گوندن آرتادیر جبری جفاسی
بیر گون سالار سیزی یامان حاللارا
آرتادیر = آرت یاندیر ، اضافه و زیاد بولیاندیر .
یامان = اربت ، پیس ، قاوی دال .
*
بیر گون دۇشارسینگیز دواسیز درده
جان آیریلیپ آغلار سارغاریپ مُرده
سارغاریپ = سارغارماق : زرد و نحیف شدن ، اذا و اذیت چکمک .
سارغاریپ یؤرمأک = اذا چکیب یؤرمأک .
یۏ‌لوغار سیز موندا، اوندا، هر یرده
دفتره یایلان قیل و قاللارا
یولوقماق = ساتاشماق ، دوشماق ، دوچار بولماق ، واصل بولماق ، نائل بولماق .
بی صبر قُل تیز یولوغار بلاغا
صبرلی قُل دوره دوره شاد بولار (فراغی)
دفتره یازیلان قیل و قال لار= تقدیر ، سرنوشت ، قضاوقدر، مشیت الهی ، مقدّر .
۳ـ حاضر بودن نامۀ اعمال در قیامت
يَوۡمَ تَجِدُ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا عَمِلَتۡ مِنۡ خَيۡرٖ مُّحۡضَرٗا وَمَا عَمِلَتۡ مِن سُوٓءٖ تَوَدُّ لَوۡ أَنَّ بَيۡنَهَا وَبَيۡنَهُۥٓ أَمَدَۢا بَعِيدٗاۗ … ٣٠ (آل عمران ،۳۰)
[روز قیامت ،] روزی [است] که هر کس آنچه را از کار نیک [و بد] انجام داده است حاضر می‌بیند و آرزو می‌کند میان او و اعمال بدی که انجام داده است فاصلۀ زیادی باشد …
*
گلن گچر، موندا هیچ کیمسه قالماز
بندیوان‌دیر آندا ، بارانلار گلمز
بندیوان = قولی باغلی بولوپ توتولان ، دشمانینگ الینه دوشوپ گرفتار بولان ، اسیر .
اؤتندن گچندن خبرین بیلمز
غریب اولکه‌سینه گیدن ایللره
اؤتن گچن = گچن گلن ، بیر بیرینینگ ایزینده گلیان مترادف کلمه لر دور .
غریب اؤلکه = آخرت ، اؤدنیا ، ناتانیش .
*
مختومقلی ایشان در این بند دو بیتی ، حالت نزع و جان کندن را به زیبایی تمام به تصویر کشیده است :
جانینگنی تارتارلار بوغازینگ قیسساپ
شۏل دم قارانگقیرار آی بیلن آفتاب
تارتماق = دارتماق ، چکمک ، کشیدن .
قارانگقیرار = غارانگقی بولر ، سیاه و تاریک ، زات گورونمه یان .
آتا اۏغۇل ، دوست یاریندان دیل ایستأپ
تلموریپ باقار سن ساغ و سو‌للارا
دیل ایستاب = محتضر آدم قیسّاغ و داریغما حالت ده بولیب ، اؤز آیدجاق زادینه ، بیله کی آدم لردن دیل ایستیار ، یعنی کمک طلب ادیار .
دِلمورمک ، (دِلمیرمک ، تلموُرمک ـ بیرینه زارین ، نایینجار قاراییش بیلن سراتمک ، بویون بوروپ خاییش اتمک ، ایکی باقا اورونماق . (قاضی)
*
نصیب بو‌لسا، ایلینگ گونونگ ییغیلار
هجران اودی یوره‌گینگه داغ سالار
ییغیلماق = اؤیشمک ، جمع بولماق .
۴ـ شعری از سعدی رحمة الله علیه :
بگذار تا بگرییم چون ابر در بهاران
کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران
هر کو شراب فرقت روزی چشیده باشد
داند که سخت باشد قطع امیدواران
اۏغۇل-قیز، دوست-یارینگ اوزادیپ قالار
آیرالیغا گیدن اوزین یو‌للارا
اوزادیب قالار = بدرقه و مشایعت ، جنازه نی بدرقه ادر .
*
جلا‌د اجل بیر گون گلسه نأد‌ر سن
علاجی یۏق، ناچار بولوپ گیدر سن
روزی که جلّاد اجل بیاید جز رفتن [مرگ] چاره و علاجی نداری .
۵ ـ مرگ ، انسان را هر کجا که باشد در می یابد
أَيۡنَمَا تَكُونُواْ يُدۡرِككُّمُ ٱلۡمَوۡتُ وَلَوۡ كُنتُمۡ فِي بُرُوجٖ مُّشَيَّدَةٖۗ (78) نساء
ترجمه : هر کجا باشید ، مرگ شما را درمی‌یابد ؛ هر چند که در برج‌های استوار باشید .
قُلۡ إِنَّ ٱلۡمَوۡتَ ٱلَّذِي تَفِرُّونَ مِنۡهُ فَإِنَّهُۥ مُلَٰقِيكُمۡۖ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَٰلِمِ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ ٨ (جمعه)
۶ ـ اشعار دیگر از فراغی در ناممکن بودن فرار از مرگ
اجلینگدن قورقوُب گیرسنگ عمانا
قورقوُدان نه پیدا گیده جک جانا
عمرینگ آخر بولوُپ دولسا پیمانا
خشخاشینگ سامانی باشی سیندیرار
٭
جلّاد اجل بیر گون ، گلسه نأدِر سن
علاجی یوق ، ناچار بولوپ گیدر سن
٭
دنیا دراز، عمر قالماز
اجل گلسه، چاره بۏلماز
٭
ییگیت جانلار قوُوانماغیل گؤرکؤنگه
گلسه جلّاد اجل قویماز ارکینگه
٭
کیم قالار اؤلمه ین اجل یِتِن سوُنگ
قوُیمازلار گِزمأگه یاقا توُتان سوُنگ
٭
اجل دۏغری گلسه، قارشی دو‌رار سن
قاچیپ امکانینگ یۏق، گؤوسونگ گرر سن
٭
گلسه اجل بادی، بولار ناعلاج
گیتگی‌سی‌دیر، یاغشی-یامانی بۏلماز
***
مخدومقلی، سن هم پشمان ادر سن
… … …. … … بیللره *
* بو قوشغی یکه - تاک قولیازمادا بولوپ ، سیاه‌سی‌نینگ بوزولانلیغی سبأپلی ، اونونگ اینگ سونگقی سطرلرینی اوقیماق ممکن دأل.
…………………………
منابع :
۱. قرآن مجید ۲. فایل صوتی استاد آنه دردی عنصری ۳ . نرم‌افزار دیوان مخدومقلی فراغی ، با همکاری استادان عطا گزلی، تاقی زاده ، گری ۴. سایت جامع التفاسیر و الترجمات ۵. کلیات سعدی ۶. سایت جمهوری اسلامی ایران ۷. کتب لغات مختلف از جمله فرهنگ قاضی ، سوزلیک ، فرهنگ سینا و سلیم ، فرهنگ راسخ ، فرهنگ ترکی نوین .
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.