بسم الله الرحمن الرحیم

آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۲۷)

(با همکاری بنیاد فرهنگی نظریۀ همگرایی تمدن ها)

تحقیق و بررسی : حافظ اراز محمد آخوند یمرلی

(صفحۀ ۱۲۷ تا صفحۀ ۱۳۳ نسخۀ قاضی فراغی)

(صفحۀ ۱۲۷ نسخۀ قاضی فراغی)

۱ـ تکامل و پختگی انسان در چهل سالگی :

حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُۥ وَبَلَغَ أَرۡبَعِينَ سَنَةٗ (احقاف/15)
[او پرورش می‌یابد] تا به حد رشد برسد و در چهل سالگى [كه توان جسمی و ذهنی‌اش کامل است] .

هر کیمسه‌ شریعت یو‌لو‌ن‌ بیلمه‌سه‌
عالم‌لارینگ سؤزۆن‌ گوزه‌ آلماسا
قیرق‌ یاشیندا کیشی‌ توبه‌ قیلماسا
آنینگ ایشی‌ حیله‌، مکر، آل اولار
*

۲ـ مشکلات و دگرگونی جسمی در سالمندان :

وَمَن نُّعَمِّرۡهُ نُنَكِّسۡهُ فِي ٱلۡخَلۡقِۚ أَفَلَا يَعۡقِلُونَ ٦٨ (یس)
و ما به هر کس که عمر طولانی بدهیم، در آفرینش دگرگونش می‌کنیم [و او را به ناتوانی ذهنی و بدنیِ دوران کودکی برمی‌گردانیم]. پس آیا [دربارۀ قدرت پروردگار] نمی‌اندیشند؟

مخدومقلی‌، نصیحتلار دۆز‌ر سن‌
خلایق‌نینگ یۆرَک‌ باغرین‌ ا‌ز‌ر سن‌
لیکن‌ اوزۆنگ دۏغری‌ یو‌لدان‌ آزار سن
رستم‌ اولان‌ بیر گون‌ پیرِ زال اولار
*

۳ ـ جوان توبه کار محبوب خداوند :

حدیث : اِنَّ اللهَ تَعالی یُحِبُّ الشابَّ التائبَ (الجامع الصغیر، رقم ۱۸۶۶)
خداوند متعال ، جوان توبه کار را دوست دارد .
ییگیت لیکده قیلسانگ توبه دردینگه کؤپ دوا بولار
*

(صفحۀ ۱۳۰ نسخۀ قاضی فراغی)

۴ـ اعراض و روگردانی از یاد خدا، موجب نابینایی در قیامت است :

وَمَنۡ أَعۡرَضَ عَن ذِكۡرِي فَإِنَّ لَهُۥ مَعِيشَةٗ ضَنكٗا وَنَحۡشُرُهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَعۡمَىٰ ١٢٤ (طه)
و کسی‌ که از یاد من رویگردان شود ، یقیناً زندگی سختی خواهد داشت و روز قیامت او را نابینا برمی‌انگیزیم.

کیم اوُقیپ اوُنوُتسه حقینگ کلامین قیامت گون ایکی گؤزی کؤر بولار
*

۵ـ کافر شدن و بی دینی تارکان نماز :

مُنِيبِينَ إِلَيۡهِ وَٱتَّقُوهُ وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَلَا تَكُونُواْ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ ٣١ (روم) (۱)
[ای مؤمنان ، به درگاه پروردگار توبه کنید و] به سوی او بازگردید و از او پروا کنید و نماز برپا دارید و از مشرکان نباشید .

*
قصددان‌ روزه‌، نمازینی‌ قویانینگ
اوزی‌ کافر، بیلینگ، جایی‌ دار بولار
…………………………………………………………………………………………
(۱) توضیح : در تیسیر از شیخ محمد بن اسلم طوسی قدس سره نقل می کند که حدیثی بمن رسیده که هر چه از من روایت کند عرض کنید آن را بر کتاب خدای ، اگر موافق بود از من باشد ، پس من این حدیث را که (من ترک الصلاة متعمدا فقد کفر) خواستم که به آیتی از قرآن موافقت پیدا کنم ۳۰ سال تأمل کردم تا این آیه را یافتم که وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَلَا تَكُونُواْ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ . (تفسیر حسینی ، صفحه ی ۹۱۲)
*

(صفحۀ ۱۳۱ نسخۀ قاضی فراغی)

۶ـ گناه زیاد موجب زنگار قلب و فاسد شدن دل است :

كَلَّاۖ بَلۡۜ رَانَ عَلَىٰ قُلُوبِهِم مَّا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ ١٤ (مطففین)

هرگز چنین نیست [که آنها گمان می‌کنند]؛ بلکه [به سبب] آنچه کرده‌اند، بر دل‌هایشان زنگار بسته است.

ایچینگ شردن ساقلا ، غیبتدان دیلی
ساقلاماسنگ کؤنگل گؤزینگ زنگ بوُلار
*

(صفحۀ ۱۳۱ نسخۀ قاضی فراغی)

۷ـ قساوت قلب و سنگ دلی کافران و منافقان :

ثُمَّ قَسَتۡ قُلُوبُكُم مِّنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ كَٱلۡحِجَارَةِ أَوۡ أَشَدُّ قَسۡوَةٗۚ … (74 بقره)
پس از آن ، [با وجود این معجزه بزرگ] دل‌های شما سخت شد ؛ همچون سنگ ، یا سخت‌ تراز آن . [زیرا حال دل‌هایتان هرگز تغییر نمی‌کند ؛ اما سنگ‌ها دچار تغییر و تحول می‌شوند .]

هر کیمده بولماسا ایمان اثری یورگی اریمز ، سیاه سنگ بولار
*

(صفحۀ ۱۳۳ نسخۀ قاضی فراغی)

۸ ـ پیروزی مسلمانان و اسارت کفّار در غزوۀ بدر :

وَلَقَدۡ نَصَرَكُمُ ٱللَّهُ بِبَدۡرٖ وَأَنتُمۡ أَذِلَّةٞۖ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ ١٢٣ (آل عمران)
و [ای مؤمنان ،] بی‌گمان ، الله شما را در [جنگ] بدر در حالی یاری کرد که [به سبب کمبود افراد و اسلحه] ناتوان بودید ؛ پس از الله پروا کنید ؛ باشد که شکر [نعمت‌هایش را] به جای آورید.

مُحَمَّد باشلادی بَدرِنگ جَنگِنده بِر نِچه کافِرلر غالدی چنگنده

تحقیقی کوتاه در مورد بیت فوق الذکر عارف مخدومقلی فراغی :

توضیح موضوع :
جنگ بدر ، نخستین جنگ سرنوشت ساز در تاریخ اسلام است ، و این جنگ در رمضان سال دوم هجرت به وقوع پیوست ، مسلمانان در آن جنگ بر دشمن کافر پیروز شدند .
کلمه « باشلادی » در نسخه ها به سه صورت ثبت شده است :

۱ـ در نسخۀ استاد عاشورپور «محمد باسلدی» و در دو نسخه قدیم و جدید استاد قاضی ، و در چاپ استاد سارلی بصورت « باسیلدی » ثبت شده است ، با نظر به مفهوم بیت که به معنای ـ شکست خوردند ـ است ، درست نمی باشد زیرا خداوند این پیروزی را بر مسلمانان منت می نهد و می فرماید : وَلَقَدۡ نَصَرَكُمُ ٱللَّهُ بِبَدۡرٖ وَأَنتُمۡ أَذِلَّةٞۖ = خداوند شما را در بدر پیروز گرداند در حالی که (نسبت به دشمنان) ناچیز و اندک بودید .

۲ـ در کتاب فتح العلی استاد تنگلی طانا « بثلندی » آمده ، که به تیارلندی ، شیلندی ، تتارک توتدی معنا شده است .

۳ـ در دیوان استاد نیک نهاد بصورت « باشلادی » کتابت شده است .

یکی از مترجمین محترم دیوان فراغی به فارسی ، این بیت را چنین ترجمه کرده اند :
محمد باشلادی‌ بدرینگ جنگینده‌‏
بیر نیچه‌ کافرلار‌ قالدی‌ چنگینده‌‏
ترجمه : آن هنگام که محمد ص در غزوه احد مغلوب گشته بودند
و جماعت اندکی از مسلمانان در پیرامونش باقی مانده بودند .

چند اشکال بر این ترجمه وارد است :
۱ـ به جای غزوه بدر ، غزوه احد آورده اند .
۲ـ مغلوب گشته بودند ترجمه فارسی « باسیلدی » می باشد ، نه « باشلادی » .
۳ـ ترجمه مصراع دوم با متن ترکمنی همخوانی ندارد . ترجمه ی صحیح آن : و جماعت اندکی از کافران به اسارت مسلمانان در آمدند .
*

۹ـ پناه بردن اصحاب کهف به همراه سگشان به غار :

إِذۡ أَوَى ٱلۡفِتۡيَةُ إِلَى ٱلۡكَهۡفِ فَقَالُواْ رَبَّنَآ ءَاتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةٗ وَهَيِّئۡ لَنَا مِنۡ أَمۡرِنَا رَشَدٗا ١٠ (کهف)
هنگامی که آن جوانمردان به غار پناه بردند و گفتند: «پروردگارا ، رحمتی از جانب خویش بر ما ارزانی دار و در كارمان برای ما هدایت و تعالى فراهم ساز».
وَكَلۡبُهُم بَٰسِطٞ ذِرَاعَيۡهِ بِٱلۡوَصِيدِۚ : و سگشان بر آستانۀ غار [نشسته و به حالت پاسبانی] دست‌هایش را گشوده بود.
سَيَقُولُونَ ثَلَٰثَةٞ رَّابِعُهُمۡ كَلۡبُهُمۡ وَيَقُولُونَ خَمۡسَةٞ سَادِسُهُمۡ كَلۡبُهُمۡ رَجۡمَۢا بِٱلۡغَيۡبِۖ وَيَقُولُونَ سَبۡعَةٞ وَثَامِنُهُمۡ كَلۡبُهُمۡۚ قُل رَّبِّيٓ أَعۡلَمُ بِعِدَّتِهِم مَّا يَعۡلَمُهُمۡ إِلَّا قَلِيلٞۗ … (22)

دَقیانوس دَورِنده نِچَه کَمَرسه (*) بِر اِت بِله هَمراه بولِپ غاچدی لر

(*) در نسخه عاشورپور : «دقیانوس وقتنده یدی کمرسه» ثبت شده است .
***

۱۰ـ هاروت و ماروت در چاه بابل :

وَٱتَّبَعُواْ مَا تَتۡلُواْ ٱلشَّيَٰطِينُ عَلَىٰ مُلۡكِ سُلَيۡمَٰنَۖ وَمَا كَفَرَ سُلَيۡمَٰنُ وَلَٰكِنَّ ٱلشَّيَٰطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ ٱلنَّاسَ ٱلسِّحۡرَ وَمَآ أُنزِلَ عَلَى ٱلۡمَلَكَيۡنِ بِبَابِلَ هَٰرُوتَ وَمَٰرُوتَۚ… ١٠٢ (بقره)
و [یهود] از آنچه شیاطین در [عهدِ] فرمانروایی سلیمان [از علم سحر بر مردم] می‌خواندند پیروی کردند [و مدعی شدند که سلیمان پادشاهی خویش را با سحر استوار کرده است] ؛ و [حال آنکه] سلیمان [هرگز دست به سحر نیالود و] کافر نشد ؛ ولی شیاطین [که] کفر ورزیدند ، به مردم سحر می‌آموختند ؛ و [نیز] از آنچه بر دو فرشته «هاروت» و «ماروت» در بابِل نازل شده بود [پیروی کردند] ؛ …

هارُوت مارُوت آدلی ایکی فَرشته
بابِل غُویی سِنده چاهه دُشدی یارانلار

آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۲۵)

۱ـ احسن القصص (داستان حضرت یوسف ع) :

۲ـ نابینایی حضرت یعقوب (ع) از شدّت اندوه و گریه :

۳ـ خواب حضرت یوسف (ع) در کودکی :

۴ـ سجدۀ خورشید و ماه و ۱۱ ستاره در برابر حضرت یوسف (ع) :

۵ـ انداختن حضرت یوسف (ع) در قعر چاه توسط برادران :

۶ـ برادرانش به پدرش گفتند : یوسف را گرگ خورده است :

۷ـ وحی خداوند به حضرت یوسف (ع) در سخت ترین شرایط و عمق چاه :

۸ـ جریان آمدن کاروان وآب کشیدن آبرسان از چاه و نجات حضرت یوسف (ع) :

۹ ـ فروش حضرت یوسف (ع) به بهایی اندک :

۱۰ـ احترام و گرامیداشت عزیز مصر مقام و مرتبه حضرت یوسف را :

۱۱ـ سربلندی حضرت یوسف (ع) در مقابل زنان مصر :

۱۲ـ پاره کردن همسر عزیز مصر، پیراهن یوسف را از پشت :

۱۳ـ یوسف علیه السلام چندین سال در زندان می ماند :

۱۴ـ یوسف (ع) در زندان و شاه خوابی می بیند :

۱۵ـ عجز و ناتوانی معبّران از تعبیر خواب پادشاه

۱۶ـ یوسف (ع) خواب پادشاه را ـ همراه با ارائه راه حل ـ تعبیر می نماید :

۱۷ـ عبرت گرفتن و برگشت پادشاه از رأی قبلی :

۱۸ـ پادشاه مقام وزارت مالی و خزانه را به یوسف واگذار می نماید :

۱۹ـ تحقّق خواب یوسف (ع) و رحم و عطوفت او به برادران :

بسم الله الرحمن الرحیم

آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۲۳)

(با همکاری بنیاد فرهنگی نظریۀ همگرایی تمدن ها)

تحقیق و بررسی : حافظ اراز محمد آخوند یمرلی

(از صفحۀ ۱۱۰ تا صفحۀ ۱۱۳ نسخۀ قاضی فراغی)

۱ـ بیداری و آمرزش در سحرگاهان :

كَانُواْ قَلِيلٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِ مَا يَهۡجَعُونَ ١٧ وَبِٱلۡأَسۡحَارِ هُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ ١٨ (ذاریات)
آنان ‌اندكى از شب را مى‌خفتند [و بقیه را به نماز و نیایش مشغول بودند]و سحرگاهان [از الله] آمرزش مى‌خواستند .
… وَٱلۡمُسۡتَغۡفِرِينَ بِٱلۡأَسۡحَارِ ١٧ : و آنان در سحرگاهان آمرزش می‌طلبند . (بقره/17)

سحر وقتی غافل بوُلمانگ ، یارانلار
درگاه لار آچیلار چاغدیر بوُ چاغلار
رحمته دوش گلدی بو وقت اِرن لر
حق نوری ساچیلار چاغدیر بوُ چاغلار
*

۲ـ خلقت اوّلیه انسان از خاک و بازگشت دوباره به خاک :

مِنۡهَا خَلَقۡنَٰكُمۡ وَفِيهَا نُعِيدُكُمۡ وَمِنۡهَا نُخۡرِجُكُمۡ تَارَةً أُخۡرَىٰ ٥٥ (طه)
شما را از آن [خاک] آفریدیم و به آن بازمی‌گردانیم و بار دیگر [در قیامت] از آن بیرون می‌آوریم.

مونگ ییل گزسنگ یالانچینی سوریبأن
تن توپراغا دؤنر بیر گون اِریبأن
*

(صفحۀ ۱۱۱ نسخۀ قاضی فراغی)

۳ـ هر چه در روی زمین وجود دارد جز خداوند، فناپذیر است :

كُلُّ مَنۡ عَلَيۡهَا فَانٖ ٢٦ وَيَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّكَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧ (رحمن)
هر چه روی زمین وجود دارد ، فناپذیر است و [تنها ذات جاوید و] روی پروردگار باشکوه و ارجمندت باقی خواهد ماند .
… لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ كُلُّ شَيۡءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجۡهَهُۥۚ … (قصص/88)
هیچ معبودی [به‌حق] جز او نیست. همه چیز فناپذیر است؛ مگر [ذات جاوید و] روی او.

گل، کونگلوم‌، عزم‌ ایله‌ باقی‌ دنیایه
‌کیم‌ فانی‌ دنیاده‌ قالار، یارانلار
*

۴ـ هر گاه اجل بیاید به تاخیر نمی افتد :

يَغۡفِرۡ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمۡ وَيُؤَخِّرۡكُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمًّىۚ إِنَّ أَجَلَ ٱللَّهِ إِذَا جَآءَ لَا يُؤَخَّرُۚ لَوۡ كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ ٤ (نوح)
[که اگر چنین کردید، الله] گناهانتان را می‌آمرزد و تا زمان معیّنی به شما مهلت می‌دهد؛ زیرا هنگامی که اجل الهی فرا رسد، تأخیر نخواهد داشت، اگر می‌دانستید».

کیم‌ قالار اؤلمه‌ین‌ اجل یتن‌سونگ
قو‌یمازلار گزمأگه‌ یاقا توتان‌سونگ
*

۵ـ در آن روز خورشید تاریک، ستارگان بی فروغ و کوه‌ها به حرکت درآید:

إِذَا ٱلشَّمۡسُ كُوِّرَتۡ ١ وَإِذَا ٱلنُّجُومُ ٱنكَدَرَتۡ ٢ وَإِذَا ٱلۡجِبَالُ سُيِّرَتۡ ٣ (تکویر)
آنگاه ‌که خورشید درهم پیچیده [و تاریک] گردد ، و آنگاه ‌که ستارگان بی‌فروغ شوند ، و آنگاه ‌که کوه‌ها به حرکت درآید .

ییقـیلار، یوق بولار داغلار، سارایلار
ییـلدیزلار دؤکولر، دؤلار بو جایلار
گون شعله سیز دوغار، توتولار آیلار
داغلار قورشون کیمین اِریر، یارانلار
*

۶ـ روز قیامت روزی ‌که کوه ها متلاشی و صاف گردد:

وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ ٱلۡجِبَالِ فَقُلۡ يَنسِفُهَا رَبِّي نَسۡفٗا ١٠٥ فَيَذَرُهَا قَاعٗا صَفۡصَفٗا ١٠٦ لَّا تَرَىٰ فِيهَا عِوَجٗا وَلَآ أَمۡتٗا ١٠٧ (طه)
و [ای پیامبر،] از تو دربارۀ کوه‌ها [در قیامت] می‌پرسند؛ بگو: «پروردگارم آنان را سخت متلاشی [و پراکنده] می‌کند؛ و آنها را صاف و هموار خواهد ‌نمود؛ [همچون زمینی] که در آن هیچ پستی و بلندی‌ای نمی‌بینی.

يَوۡمَ تَكُونُ ٱلسَّمَآءُ كَٱلۡمُهۡلِ ٨ وَتَكُونُ ٱلۡجِبَالُ كَٱلۡعِهۡنِ ٩ (معارج)
[همان] روزی ‌که آسمان چون مسِ گداخته شود ، و کوه‌ها مانند پشم رنگین [متلاشی و پراکنده] شود.

گون شعله سیز دوغار، توتولار آیلار
داغلار قورشون کیمین اِریر، یارانلار
*
بیان‌ اتسم‌ قیامتینگ وصفینی
‌ داغ‌ و داشلار تکیز بولار یارانلار (ص۱۱۲)
*

۷ـ احوال مخلوقات هنگام دمیدن در صور

وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَإِذَا هُم مِّنَ ٱلۡأَجۡدَاثِ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ يَنسِلُونَ ٥١ (یس)
و[هنگامی که برای دومین بار] در صور دمیده شود و ناگهان از قبرهایشان [بیرون می‌آیند و] به سوی پروردگارشان می‌شتابند.

اسرافیل صور چالار چیغیریپ هر یان
یوق بولان جســـدلر، آیریلیشان جان
کسیـلن دامارلار، قوُری استــخوان
آسغیرشیپ –آسغیرشیپ ، تورار یارانلار
*

(صفحۀ ۱۱۲ نسخۀ قاضی فراغی)

۸ـ گناه و عذاب شدید کسی که زکات مالش را نمی دهد :

حدیث شریف : «مَنْ آتَاهُ اللَّهُ مَالاً، فَلَمْ يُؤَدِّ زَكَاتَهُ، مُثِّلَ لَهُ مَالُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ شُجَاعًا أَقْرَعَ، لَهُ زَبِيبَتَانِ، يُطَوَّقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، ثُمَّ يَأْخُذُ بِلِهْزِمَتَيْهِ، يَعْنِي: بِشِدْقَيْهِ، ثُمَّ يَقُولُ: أَنَا مَالُكَ، أَنَا كَنْزُكَ». ثُمَّ تَلا: ﴿لَا يَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ﴾ [آل‌عمران: 180]». (صحیح بخارى: 1403)

«كسی كه خداوند به او ثروت داده است اگر زكات مالش را پرداخت نكند، روز قیامت، مالش به شكل ماراژدهایی سمی كه دارای دو نیش زهرآگین می‌باشد، در می‌آید و به گردن او می‌پیچد و دو طرف چهره‌اش (گونه‌هایش) را گرفته، می‌گوید: من مال و خزانه تو هستم». سپس، رسول الله ﷺ این آیه را تلاوت كرد: ﴿لَا يَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ﴾ [آل‌عمران: 180] یعنی: آنان كه نسبت به آنچه خداوند به آنها عنایت كرده است، بخل می‌ورزند، گمان نكنند كه این كار، برایشان خوب است. بلكه این كار، برای آنها بد است. واین مالی كه نسبت به آن بخل ورزیده‌اند وحق آنرا ادا نكرده‌اند، روز قیامت، طوقی بر گردنشان خواهد بود..

زکاتسیزینگ قارنی‌ ییلان‌، ایچیانلار
دو‌لوبان‌، داغ‌ کیمین‌ بو‌لار، یارانلار
*

۹ـ کسانی که مال یتیم را می خورند، در واقع آتش جهنّم را می خورند :

إِنَّ ٱلَّذِينَ يَأۡكُلُونَ أَمۡوَٰلَ ٱلۡيَتَٰمَىٰ ظُلۡمًا إِنَّمَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ نَارٗاۖ وَسَيَصۡلَوۡنَ سَعِيرٗا ١٠ (نساء)
در حقیقت ، کسانی‌ که اموال یتیمان را به ستم می‌خورند ، جز این نیست که آتش در شکم خویش فرومی‌برند و به زودی به آتشی برافروخته درمی‌آیند.

بیر اوت بولار یتیم مالین اییه نه
روسیاه – شرمنده بولار ، یارنلار
*

۱۰ـ آبى از چرک خون‌آلود (صدید) که به دوزخیان می‌نوشانند :

مِّن وَرَآئِهِۦ جَهَنَّمُ وَيُسۡقَىٰ مِن مَّآءٖ صَدِيدٖ ١٦ يَتَجَرَّعُهُۥ وَلَا يَكَادُ يُسِيغُهُۥ وَيَأۡتِيهِ ٱلۡمَوۡتُ مِن كُلِّ مَكَانٖ وَمَا هُوَ بِمَيِّتٖۖ وَمِن وَرَآئِهِۦ عَذَابٌ غَلِيظٞ ١٧
[همان کسی كه‌] دوزخ پیش روى اوست و آبى از چرک خون‌آلود [دوزخیان] به وی می‌نوشانند. [آبی] که آن را جرعه‌جرعه می‌آشامد و [از فرطِ تعفن و تلخی ،] فروبردنش آسان و گوارا نیست و مرگ از هر طرف به سویش رو می‌آورَد ولی نمی‌میرد و عذابی سخت [و سهمگین] پیش رویِ اوست .

گؤونوم اندیشه ده خونابه یوُوتما
گیجه ده ، گوندیزده خدانی اونوتما
*

۱۱ـ گفتن بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ در ابتدای کارها :

ایش‌ باشیندا آیتسا کیم‌ بسم‌ الله‌نی
‌قیامتدا قولون‌ توتار، یارانلار
*

۱۲ـ بیداری و آمرزش در سحرگاهان :

كَانُواْ قَلِيلٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِ مَا يَهۡجَعُونَ ١٧ وَبِٱلۡأَسۡحَارِ هُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ ١٨ (ذاریات)
آنان ‌اندكى از شب را مى‌خفتند [و بقیه را به نماز و نیایش مشغول بودند]و سحرگاهان [از الله] آمرزش مى‌خواستند .
… وَٱلۡمُسۡتَغۡفِرِينَ بِٱلۡأَسۡحَارِ ١٧ : و آنان در سحرگاهان آمرزش می‌طلبند . (بقره/17)

راست بنده سی سحر توُروُپ حقلاغان
گون چیقماغینچا یاتیپ خدا یوقلاغان
*

۱۳ـ ربا خواران در آتش جهنم :

… فَمَن جَآءَهُۥ مَوۡعِظَةٞ مِّن رَّبِّهِۦ فَٱنتَهَىٰ فَلَهُۥ مَا سَلَفَ وَأَمۡرُهُۥٓ إِلَى ٱللَّهِۖ وَمَنۡ عَادَ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ٢٧٥
پس هر کس که از [جانب] پروردگارش پندی به او برسد و [از رباخواری] دست بردارد ، آنچه گذشته و [سودهایی که قبل از نزولِ حکمِ ربا دریافت کرده است] از آنِ اوست و [در مورد آینده نیز] کارش به الله واگذار می‌شود ؛ و[لی] کسانی که [به رباخواری] بازگردند ، اهل آتش [دوزخ] هستند و در آن جاودانند [= مدت طولانی در آن خواهند بود] .

اون‌- اون‌ ایکی‌دن‌ قویان‌ سو‌دخو‌رلار
او‌تدان‌ بوغرا سالیپ‌، قولون‌ تۏرلارلار
*

۱۴ـ تحریم ربا

… ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ قَالُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡبَيۡعُ مِثۡلُ ٱلرِّبَوٰاْۗ وَأَحَلَّ ٱللَّهُ ٱلۡبَيۡعَ وَحَرَّمَ ٱلرِّبَوٰاْۚ … (275)
این ، به خاطر آن است که آنان [= رباخواران] گفتند : «داد و ستد نیز مانند رباست [و هر دو ، مال را افزون می‌کند]» ؛ در حالی که الله ، داد و ستد را حلال و ربا را حرام نموده است.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡكُلُواْ ٱلرِّبَوٰٓاْ أَضۡعَٰفٗا مُّضَٰعَفَةٗۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ ١٣٠

حلال دییپ اونی اون بیردن قوُیانلار
آنــدان یوقاریسـی حـرام ، یارانـلار

*

۱۵ـ اصل خلقت انسان از خاک :

وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦٓ أَنۡ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٖ ثُمَّ إِذَآ أَنتُم بَشَرٞ تَنتَشِرُونَ ٢٠
و [یکی دیگر] از نشانه‌های او تعالی [این] است که شما را از خاک آفرید ، سپس انسان‌هایی شدید [که تولید مثل کردید و در زمین] پراکنده گشتید .

بیر قیســــیم توپراقدان آدم یـــــارادار
قایغینی کؤپ چکمانگ ، محنتینگ آرتار
*

۱۶ـ یکدیگر را غیبت نکنید :

وَلَا يَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن يَأۡكُلَ يَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِيهِ مَيۡتٗا فَكَرِهۡتُمُوهُۚ …
و دربارۀ یكدیگر تجسس و غیبت نكنید ؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد كه گوشت برادرِ مرده‌اش را بخورد؟ [حتماً] از آن نفرت دارید ، [غیبت نیز به همین زشتى است] .

بارچا بنــــده بیر دابان یرده یاتــار
گورمه گن غیبتنی آیتمانگ ، یارانلار
*

۱۷ـ هدهد پیام رسان سلیمان (ع) :

وَتَفَقَّدَ ٱلطَّيۡرَ فَقَالَ مَا لِيَ لَآ أَرَى ٱلۡهُدۡهُدَ أَمۡ كَانَ مِنَ ٱلۡغَآئِبِينَ ٢٠
و [سلیمان، حالِ] پرندگان را جویا شد و گفت: «چه شده است که هدهد را نمی‌بینم؟ [آیا جایی پنهان شده] یا غایب است؟

آیدی برسم ، ادا بُولماز بو درد لر
سلیمانینگ ایلچیسی دیر کبوتر
*
عنقا آیدار ” یولچیام ”
هُدهُد آیدار : ” ایلچیم
سلیمـــانا ساوچیام
یالان جهـــان ایچینده”

آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۲۱)

۱ـ یکی از جلوه های حکومت حضرت سلیمان ؛ گروهی از جن تحت فرمان ایشان بود :

۲ـ فقیر و توانگر بودن در اختیار خداوند قادر :

۳ـ عصای حضرت موسی (ع) :

۴ـ هر نفسی مرگ را خواهد چشید :

۵ـ هر گاه خداوند اراده کند چیزی را، آن چیز کن فیکون شده و آنی موجود می شود :

۶ـ خلقت اوّلیه حضرت آدم و حوّا و گسترش نسل آنان :

۷ـ غرق شدن پسر نوح به همراه دیگر غرق شدگان :

۸ ـ رنج و محنت پیامبران در این دنیا :

۹ـ نپرداختن قارون زکات اموال خویش را

۱۰ـ فرو رفتن قارون و خانه اش در قعر زمين :

۱۱ـ هر گاه اجل بیاید به تاخیر نمی افتد :

۱۲ـ حساب و میزان ترازوی روز قیامت حق است :

۱۳ـ باد در اختیار و نیز چشمۀ مس [گداخته] در تسخیر حضرت سلیمان (ع) :

۱۴ـ توبۀ حقیقی و نصوح :