شرح و بیان شعر : زمانا آخر بولاندا
بسم الله الرحمن الرحیم
آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۴)
(با همکاری بنیاد فرهنگی نظریۀ همگرایی تمدن ها)
تحقیق : حافظ اراز محمد آخوند یمرلی
شرح و بیان شعر : زمانا آخر بولاندا
(صفحۀ ۵۸ نسخۀ قاضی) ـ موضوع : دینی
اشعار مخدومقلی فراغی در مورد زمان آخرت و قیامت به دو دسته تقسیم می شوند :
۱ـ شعرهایی که خود واقعۀ عظیم قیامت را تشریح می کنند مانند :
آخر زمان گلر ، صفحۀ ۱۵۳ نسخۀ قاضی ـ آرتسا گراکدیر ص ۱۷۳ (شروع بعد از بیت ۷) ـ آمان هی ص ۳۵۷ .
۲ـ نشانه ها و علامات نزدیکی قیامت را بازگو می نمایند نظیر :
آخر زامانا ص ۷۷ ـ آخر زمان بولار ۱۳۲ ـ خراب ایلأر۱۰۹ ـ آلنیمیزا گلسه گراکدیر ۱۷۶ ـ بارسا گراکدیر ۱۷۵ ـ بدعت لار گلسه کرکدیر ۱۷۸ ـ مار چیقار۱۰۶ ـ و نیز شعر مورد بحث « زمانا آخر بولاندا» از دستۀ دوّم محسوب می شوند .
و نیز استاد فراغی در بعضی از اشعار اشاره ای گذرا و کوتاه به آخر زمان داشته ، و در مواردی هم آخر زمان و خود واقعۀ قیامت را با هم تلفیق کرده است .
بنا به دیدگاه عارف مخدوم قلی ایشان در این شعر « زمانا آخر بولاندا» قبل از آمدن قیامت و آخر زمان این علامت ها به منصۀ ظهور خواهند رسید :
برداشته شدن رزق و برکت از نعمت ها آسمانی و زمینی ـ عزّت و حرمت نداشتن علماء ـ نبودن عدالت در شاهان ـ زیاد شدن ظلم و ستم ـ فرار و دوری علم از عالمان ـ گستاخ و رقابت در بی شرمی و سخن نشنوی ـ خدمت نکردن مریدان به پیران ـ نبودن وحدت و یکپارچگی در بین مردم ـ شدیداً به دنیا و دوستی آن گرایش داشتن ـ فرزند از کار پدر جواب خواهد ـ دختر قبل از مادر سخن گوید ـ ویران شدن آبادی ها و افزایش خطرات ـ رخت بربستن قناعت از درویشان ـ شرم و حیا نداشتن زنان ـ مخالفت پسران با پدرانشان ـ میانۀ خوبی نداشتن برادر با برادرش ـ کسان خبرچین و خیانت پیشه به سرکردگی گُمارده شدن .
نشانه های قیامت (اشراط الساعه)
« قبل از این که نظام دنیا سرنگون شود ، خداوند در دنیا ، تغییراتی را به راه می اندازد و این تغییرات در نصوص بنام اشراط الساعه و یا نشانه های قیامت ثبت شده است . چون وقت قیامت را جز خداوند کسی نمی داند ، لذا توجّه شده است نشانه های آن مشخّص گردد تا آنانی که در پی یافتن حقیقت اند ، در بارۀ آن اطلاعات کسب نموده و آمادگی لازم را برای رویارویی با آن حادثۀ عظیم قیامت داشته باشند .» (۱)
گؤکدن یره پای دؤکۆلمز زمانا آخر بۏلاندا
بیر نیچه تُخم اکیلمز زمانا آخر بۏلاندا
یکی از نشانه های نزدیکی زمان قیامت ، در نعمت های آسمانی و زمینی ، رزق و برکت برداشته شوند .
« برکت به معنای زیاد شدن ، رشد کردن است . بَرَکَت ، از مفاهیم دینی که در قرآن مجید و روایات اسلامی جایگاهی مهم دارد و در فرهنگ عامه مسلمانان گسترش چشمگیری یافته است. و بركت در إصطلاح یعنى استقرار خیر از سوی خداوند ، در یك چیز. در مورد هر نعمتی که با دوام باشد استعمال شده است. در اصطلاح قرآن برکت ثبوت خیر الهی است و برکات ، نعمت‌های دائمی و خیر ثابت هستند . شاید تفسیر برکات به خیرهای فزاینده نیز که با معنای لغوی سازگارتر است ، همان خیر ثابت را افاده نماید ؛ چون هر خیری با رشد و فزونی ، ثبوت و دوام خود را نیز حفظ می‌کند . برکات آسمان به فزونی باران ، و برکات زمین به فراوانی گیاه و میوه آن تفسیر شده است.
اقسام برکت : آسمانی و زمینی
وَلَوۡ أَنَّ أَهۡلَ ٱلۡقُرَىٰٓ ءَامَنُواْ وَٱتَّقَوۡاْ لَفَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَرَكَٰتٖ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَٰكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذۡنَٰهُم بِمَا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ ٩٦
و اگر اهل آن شهرها ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند ، [درهای] برکات آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم ؛ ولی [آیات و پیام‌های ما را] تکذیب کردند ؛ پس به [كیفرِ] آنچه می‌کردند ، آنان را [به عذاب] فروگرفتیم . (اعراف)
بنابر این آیه ، برکات به دو قسم تقسیم میشود :
۱ – برکات آسمانی (بركات معنوى: )
بركات آسمانی عبارت است از توجّهات معنوى و رحمت‌هاى روحانى كه سبب گشایش و خوشى روح و وسعت قلبى و نورانیّت باطنى و استفاضه از فیوضات إلهى مى‌شود.
۲ – برکات زمینی (بركات مادى یا حسّى: )
برکات زمینی برکاتی است که منشأ آنها از زمین است مانند : آب ، خاك ، هوا ، اشجار، زراعات و حیوانات دریایى ، صحرایى و هوایى و آنچه مورد استفاده انسانها قرار مى‌گیرد.» (۲)
*
عالم‌لاردان گیدر عزّت ، شاه‌لاردان گیدر عدالت
ظلمی آرتار ساعت ، ساعت زمانا آخر بۏلاندا
در آخر زمانه عالمان از عزّت و شاهان از عدالت تهی گشته و همچنان ظلم و ستم دائم در حال افزایش باشد .
*
بوغدای تخم گوگه او‌چار عالم‌لاردان علم قاچار
جهان‌دان برکت او‌چار زمانا آخر بۏلاندا
در نزدیک شدن به زمان برپایی قیامت بذر و تخم مانند غبار [بدون فایده] به طرف آسمان رفته و عالمان از علم بهره نبرده و برکت از جهان سلب گردد .
إنَّ بيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ لَأَيّامًا، يَنْزِلُ فيها الجَهْلُ، ويُرْفَعُ فيها العِلْمُ :
يقینا قبل قيامت روزهای می آیند که در آنها جهالت بر میآید و علم گرفته می شود .
(راوي : عبدالله بن مسعود ، صحيح البخاري: 7062)
*
آدم او‌غلی تیره- تیره بیر بیریندن بۏلار خیره
مرید خذمت اتمز پیره زمانا آخر بۏلاندا
در آستانۀ فرارسیدن آخر زمان ، انسانها در بین شان فاصله افتاده و در نهایت گستاخی بوده ، حتّی مریدان به پیران خود نیز احترام و خدمت نمی کنند .
*
سؤزۆنگ باشا بلا بولار دنیانگ داشی قالا بولار
ایل آغیزی آلا بولار زمانا آخر بۏلاندا
در آخر زمانه سخنان برجَسته از زبانت وبال گردنت شده ، مال و منال دنیا نیز مانند سدّی در راهت قرار گرفته ، و مردمان اتّحاد و یکدلی نخواهند داشت .
*
اۏغۇل، آتا یۏ‌لۇ‌ن گؤزلأر قیز، انه‌دن اوّ‌ل سؤزلأر
اۏبا چاشار، هاطار بۏ‌زلار زمانا آخر بۏلاندا
فرزندان بر پدران تسلّط یافته و دختران [بدون احترام] قبل از مادر کلام آغاز نمایند ، و امنیّت در آبادی نبوده و خطرها افزایش یابد .
*
پادشاه‌دان عدالت گیدر درویش‌دن قناعت گیدر
زنان‌دان خجالت گیدر زمانا آخر بۏلاندا
در زمان آخرت شاهان بدون عدل و داد ، و درویشان عاری از قناعت شده ، شرم و خجالت از زنان برود .
*
آتا اۏغۇلدان داش بۏلار دۏغان دۏ‌غانا قاش بۏلار
شۇغۇل بچه‌لر باش بۏلار زمانا آخر بۏلاندا
در آن زمان بین پدر و فرزند فاصله افتاده و برادر با برادرش دشمنی ورزیده ، خائنان [و مخبران] در رأس امور گُمارده شوند .
*
مخدومقلی، بۏل کمینه شکر ات اؤتن دمینگه
حقا اخلاصینگ کمیمه زمانا آخر بۏلاندا
مخدومقلی ، متواضع و فروتن باش ، و در ازای ایام گذشته سپاسگزار بوده و اخلاص به خداوند را کم نکن در آخر زمان .
این چه شوریست که در دور قمر میبینم
همه آفاق پر از فتنه و شر میبینم
هر کس روز بهی می طلبد از ایام
علت آن است که هر روز بدتر می بینم
ابلهان را همه شربت ز گلاب و قند است
قوت دانا همه از خون جگر میبینم
اسپ تازی شده مجروح به زیر پالان
طوق زرین همه بر گردن خر میبینم
دختران را همه در جنگ و جدل با مادر
پسران را همه بد خواه پدر میبینم
هیچ رحمی نه برادر به برادر دارد
هیچ شفقت نه پدر را به پسر میبینم
پند حافظ بشنو خواجه برو نیکی کن
که من این پند به از گنج و گوهر میبینم
…………………………
منابع :
۱ . دانستنی هایی از عالم آخرت حمیدی بلخی ۲. دانشنامه حوزوی ویکی فقه ۳ . قرآن مجید ۴. نرم‌افزار دیوان مخدومقلی فراغی ، با همکاری استادان عطا گزلی، تاقی زاده ، گری ۵. سایت جامع التفاسیر و الترجمات .
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.