آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۲۶)

بسم الله الرحمن الرحیم

آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۲۶)
(با همکاری بنیاد فرهنگی نظریۀ همگرایی تمدن ها)

تحقیق و بررسی : حافظ اراز محمد آخوند یمرلی

(صفحۀ ۱۲۶ نسخۀ قاضی فراغی)

سیری کوتاه در شعر “شالار قالمازلار” فراغی

۱ـ هر نفسی مرگ را خواهد چشید :

كُلُّ نَفۡسٖ ذَآئِقَةُ ٱلۡمَوۡتِۖ ثُمَّ إِلَيۡنَا تُرۡجَعُونَ ٥٧ (عنکبوت/۵۷)
هر کسی چشندۀ [طعم‌] مرگ است ؛ آنگاه به سوی ما بازگردانده می‌شوید.

غم‌ چکمه‌، غریب آدم‌
بگ‌لر – شاه‌لار قالمازلار!
*

۲ـ نابودی و از جاکنده شدن کوه ها در آستانۀ برپایی روز قیامت :

وَ يَسْأَلُونَكَ عَنِ ٱلۡجِبَالِ فَقُلۡ يَنسِفُهَا رَبِّي نَسۡفٗا ١٠٥ فَيَذَرُهَا قَاعٗا صَفۡصَفٗا ١٠٦ لَّا تَرَىٰ فِيهَا عِوَجٗا وَلَآ أَمۡتٗا ١٠٧
و [ای پیامبر،] از تو دربارۀ کوه‌ها [در قیامت] می‌پرسند ؛ بگو: «پروردگارم آنان را سخت متلاشی [و پراکنده] می‌کند ؛ و آنها را صاف و هموار خواهد ‌نمود ؛[همچون زمینی] که در آن هیچ پستی و بلندی‌ای نمی‌بینی».
*
هزار مقام‌لی‌ بلبل
بییک‌ داغ‌لار قالمازلار
یر بولار بۆکلۆم‌ – بۆکلۆم‌
ا‌ریر، داغ‌لار قالمازلار
نه‌ یر قالار، نه‌ یو‌رت‌لار
نه‌ تۆرک‌ قالار، نه‌ کۆر‌ت‌لر
*

۳ـ تبدیل و دگرگونی زمین و آسمان ها :

يَوۡمَ تُبَدَّلُ ٱلۡأَرۡضُ غَيۡرَ ٱلۡأَرۡضِ وَٱلسَّمَٰوَٰتُۖ … ٤٨ (ابراهیم/۴۸)
در آن روز، [این] زمین، به زمینی دیگر و آسمان‌ها [به آسمان‌های دیگر] تبدیل می‌شوند…

یر بولار بۆکلۆم‌ – بۆکلۆم‌
ا‌ریر، داغ‌لار قالمازلار
*

شونی‌ کسیپ‌دیر عقلیم
‌ییقیلار یدی‌ اقلیم‌

یدی اقلیم: هفت اقلیم [کشور]: کنایه از تمام مناطق مسکونی و روی زمین. (فرهنگ عمید)
*

۴ـ در آن روز فرمان فرمان خداوند است :

يَوۡمَ لَا تَمۡلِكُ نَفۡسٞ لِّنَفۡسٖ شَيْئاً وَٱلۡأَمۡرُ يَوۡمَئِذٖ لِّلَّهِ ١٩ (انفطار)
روزی‌که هیچ کس قادر به انجام کاری برای دیگری نیست؛ و در آن روز، حکم [و فرمان،] از آنِ الله است.
وَأَذِنَتۡ لِرَبِّهَا وَحُقَّتۡ ٢
و به [فرمان] پروردگارش گوش فرا دهد [و تسلیم شود]؛ و سزاوار است [که چنین کند]،

حقدان‌ یتیشسه‌ فرمان
‌نه‌ چاره‌ بار، نه‌ درمان‌
*

۵ـ در آن روز خورشید تاریک، ستارگان بی فروغ شوند :

إِذَا ٱلشَّمۡسُ كُوِّرَتۡ ١ وَإِذَا ٱلنُّجُومُ ٱنكَدَرَتۡ ٢
آنگاه ‌که خورشید درهم پیچیده [و تاریک] گردد ، و آنگاه ‌که ستارگان بی‌فروغ شوند .

آسمان‌، گون‌ و آی‌ لرزان
‌هم‌ ییلدیزلار قالمازلار
***

۶ـ جمع شدن حیوانات وحشی و اهلی در یکجا برای قصاص :

وَإِذَا ٱلۡوُحُوشُ حُشِرَتۡ ٥
و آنگاه ‌که حیوانات وحشی [در کنار انسان] گرد آورده شوند .

نه‌ قوش‌ قالار، نه‌ قورت‌لار
پرنده‌لر قالمازلار
فیل، پشه‌ و کرگَدان
‌در‌نده‌لر قالمازلار

توضیحات:
وضع زمين و درياها و كوه ها

بر اساس آیات سوره های مبارکه تکویر، زلزال، دخان و واقعه، در روز قيامت، لرزشي سخت زمين را فرا مي گيرد. آنچه بر زمين پديدار گشته، فرو مي پاشد. سطح زمين آشكار و نمايان مي گردد. زمين شكافته مي شود و مردگان از آن بيرون مي آيند تا در قيامت محشور گردند. درياها از هم شكافته، جوشان و برافروخته مي شوند. كوه ها از جا كنده مي شوند و به صورت غير متعادل به حركت در مي آيند و به سان تلي از خاك در مي آيند و مانند پشم زده مي شوند و نرم و انعطاف پذير مي گردند، و سرانجام مانند ذرات غبار پراكنده مي شوند. از سلسله كوه هاي سر به آسمان كشيده، جز سرابي باقي نمي ماند.
وضع آسمان و ستارگان

سوره های تکویر، انفطار، طور و الرحمن درباره وضع آسمان و ستارگان اشاره دارند که وضع آسمان دگرگون مي شود و ستارگان از جاي كنده مي شوند، آسمان دچار نوعي تموج و حركت پاره پاره و شكافته مي شود و مانند گل سرخ و روغن و فلز مذاب روان نمايان مي گردد و سرانجام به شكل دود درآمده، در هم پيچيده مي شود. نور، خورشيد و ماه به خاموشي مي گرايد. نظم آنها به هم مي خورد و به سوي زمين پرتاب مي گردند.
(سایت خبرگزاری مهر)